نهاد حقوق بشری موسوم به «رواداری» در گزارش تازه خود، از وضعیت تکان‌دهنده نصاب آموزشی و تحصیلی در افغانستان تحت سلطه طالبان، پرده برداشته است. بر اساس این گزارش، نظام آموزشی کشور به شکلی گسترده و هدفمند تغییر کرده است و این تغییرات نه تنها در محتوا و نصاب درسی بلکه در اصول و سیاست‌های آموزشی نیز محسوس است. در این روند، طالبان به طور خاص تلاش کرده‌اند تا مسیر آموزش را به سمت ایدئولوژی خود هدایت کنند و آموزه‌های مذهبی تندروانه‌ی خود را به جای دروس علمی و تخصصی وارد مکاتب و دانشگاه‌ها کنند. به گفته گزارش، این اقدامات منجر به آشفتگی و بی‌نظمی در فضای آموزشی شده و به طرز چشم‌گیری کیفیت آموزش در سطح کشور را کاهش داده است.
نهاد «رواداری» در این گزارش، از حذف مضامین علمی و فرهنگی مانند تاریخ، علوم اجتماعی و هنر از برنامه‌های درسی خبر داده و تأکید کرده که طالبان به جای این دروس، به آموزش‌های مذهبی و ترویج تفکرات خود پرداخته‌اند. این تغییرات به ویژه در مقاطع تحصیلی پایین‌تر دیده می‌شود و تأثیر منفی بر روند آموزشی کشور گذاشته است. همچنین، به دلیل تغییرات گسترده در ساختار و محتوای دروس، بسیاری از دانش‌آموزان، به ویژه پسران، به مدارس دینی طالبان روی آورده‌اند، جایی که به گفته گزارش، بسیاری از آن‌ها به جای یادگیری علوم و مهارت‌های حرفه‌ای، تنها با تکرار آموزه‌های تندروانه‌ی طالبان مواجه می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین موضوعات این گزارش، محدودیت‌های شدیدی است که طالبان برای دسترسی دختران و زنان به آموزش وضع کرده‌اند. این گروه پس از تسلط بر افغانستان، اقدام به اعمال محدودیت‌های شدید برای ثبت‌نام دختران در مکاتب و دانشگاه‌ها کرده است. طبق گزارش، قوانین جدید طالبان به شدت در تضاد با حقوق اولیه زنان است و این امر موجب محرومیت‌های گسترده‌ای برای زنان و دختران شده است. این گزارش همچنین از وضعیت وخیم دسترسی زنان به آموزش عالی و محدودیت‌های زیاد در این زمینه خبر می‌دهد.
گزارش «رواداری» به مواردی از خشونت‌های جنسی علیه آموزگاران زن و دختران در مدارس تحت کنترل طالبان نیز اشاره کرده است. این موارد، به دلیل فضای سرکوب‌گرانه و ترس از انتقام طالبان، معمولاً به طور علنی مطرح نمی‌شوند. یکی از نمونه‌ها، تجاوز به شش دختر دانش‌آموز در ولایت غور است که به گفته این گزارش، به دلیل تهدیدات طالبان هیچ رسانه‌ای در مورد آن چیزی منتشر نکرده است. این گزارش همچنین به خشونت‌های جسمی و روانی که بر زنان و دختران در مدارس و مؤسسات تحت کنترل طالبان اعمال می‌شود، پرداخته است. آزارهای روانی ناشی از سرکوب و محرومیت از حقوق ابتدایی، زنان و دختران را به وضعیت روانی وخیمی رسانده است که در بسیاری از موارد موجب اضطراب، افسردگی و حتی افکار خودکشی می‌شود.
یکی دیگر از نکات کلیدی گزارش، اعمال تغییرات عمده در محتوای دروس دانشگاه‌ها و مکاتب است که به‌طور ویژه برای ترویج ایدئولوژی طالبان صورت گرفته است. در این گزارش آمده است که طالبان بسیاری از دروس دانشگاهی را تغییر داده و به جای دروس علمی و تخصصی، مضامین مربوط به «امارت‌شناسی» و فقه حنفی را به برنامه‌های درسی اضافه کرده‌اند. این تغییرات در دانشگاه‌ها نیز به وضوح مشاهده می‌شود و به جای دروس حقوق بشر، صلح و دموکراسی، به‌طور عمده دروس مذهبی و ایدئولوژیک تدریس می‌شود. همچنین، گزارش اشاره می‌کند که در بسیاری از مکاتب، به جای آموزگاران شایسته و باتجربه، افرادی از مدارس جهادی طالبان به تدریس می‌پردازند که فاقد تحصیلات عالی و مهارت‌های تدریس هستند.
در ادامه، گزارش به ترویج نابرابری جنسیتی در نظام آموزشی تحت حاکمیت طالبان اشاره دارد. طالبان، با ترویج دیدگاه‌های افراطی در مورد جایگاه زنان در جامعه، تصویری منفی از نقش زنان در زندگی اجتماعی و اقتصادی ارائه می‌دهند. طبق گزارش، در بسیاری از مناطق، از جمله ولایت بدخشان، طالبان به دانش‌آموزان و دانشجویان می‌گویند که خروج زنان از خانه و تلاش برای داشتن حقوق برابر با مردان مخالف شریعت است و این امر موجب فساد اخلاقی و تباهی می‌شود. همچنین در این گزارش، روایت‌های ضدزن و تبعیض‌آمیز طالبان در مدارس و دانشگاه‌ها به شدت برجسته شده و این دیدگاه‌ها به عنوان یک بخش جدایی‌ناپذیر از سیاست‌های آموزشی و اجتماعی این گروه تحمیل می‌شود.
گزارش «رواداری» به موارد متعددی از خشونت‌های جنسی در مدارس دینی طالبان اشاره کرده است. به گفته این نهاد حقوق بشری، بسیاری از این تجاوزها به دلیل ترس و تهدیدات طالبان به صورت مخفی نگه داشته می‌شود و قربانیان نمی‌توانند برای به دست آوردن عدالت اقدام کنند. به عنوان مثال، تجاوز به شش دختر دانش‌آموز در ولایت غور که به دلیل فشارهای طالبان به طور عمومی منتشر نشد، نمونه‌ای از این خشونت‌ها است. همچنین، گزارش به‌طور مستند از تجاوزات جنسی به آموزگاران زن و سایر موارد خشونت در سیستم آموزشی تحت حاکمیت طالبان صحبت کرده و تأکید دارد که این آزارها در بیشتر موارد به دلیل ترس از طالبان افشا نمی‌شود.
در پایان، نهاد حقوق بشری «رواداری» به وضعیت روانی و اجتماعی زنان و دختران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان پرداخته و به افزایش مشکلات روحی و روانی ناشی از سرکوب‌های مداوم اشاره کرده است. بسیاری از زنان و دختران به دلیل محدودیت‌های اجتماعی و آموزشی که توسط طالبان اعمال شده است، دچار افسردگی و اضطراب شده‌اند. به گفته گزارش، در بسیاری از موارد، این وضعیت منجر به انزوا و گوشه‌نشینی، اختلالات روانی و حتی افکار خودکشی شده است.
این گزارش نشان می‌دهد که در نتیجه سیاست‌های طالبان، سیستم آموزشی افغانستان نه تنها دچار اختلال و بحران شده است بلکه این بحران‌ها به ابزاری برای تحمیل ایدئولوژی‌های افراطی و ایدئولوژیک تبدیل شده‌اند. به علاوه، با وجود تحولات گسترده در نظام آموزشی، نه تنها حقوق بشر بلکه حقوق اساسی زنان و دختران نیز به شدت زیر پا گذاشته شده است.
