متن سخنرانی دکتر شمس الحق آریانفر

ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی در روستای حارث آباد بیهق ۳۵ کیلومتری سبزوار در ۳۸۵ هجری زاده شد، در نیشابور تحصیل کرد، در عصر محمود غزنوی به دیوان رسایل غزنویان به کار آغاز کرد.
۱۹ سال منشی دیوان رسایل بود در ۴۱۸ با مرگ بونصر مشکان در عصر مسعود زیر نظر بوسهل زوزنی کار کرد. در پایان رییس دیوان رسایل غزنویان شد. در ۴۵۶ هجری در غزنه‌ی افغانستان امروز وفات کرد که در همانجا مدفون است.
شادمانم امروز اول ماه عقرب /آبان که روز ابوالفضل بیهقی است در«سیزدهمین همایش بین المللی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی، نثر پارسی و هویت ملی» در شهر سبزوار در کنار شما، دانشیان و پژوهشگران هستم.
بیهقی فرزند خراسان بزرگ است که در بیهق و سبزوار زاده و در غزنی زیست، کار کرد و بدرود حیات گفت. آرامگاهش امروز در غزنه است.
-سلام بر همه بزرگان سبزوار، خردمندان و دانشیان خراسانیان
-من از افغانستان، از خراسان بزرگ امده ام
سلام دارم از ابوالفضل بیهقی رئیس دیوان رسایل غزنویان از غزنه، به پدران و مادران بیهقی، در بیهق و سبزوار من از سمنگان آمده ام و سلامی دارم  از تهمینه و از زادگاه سهراب، به سهرابیان و سربداران و به  سهراب سمنگانی فرزند رستم جهان پهلوان که به قولی در سبزوار آرمیده است.
من از افغانستانی امده ام. از افغانستان امروز که بیهقی‌ها و نثر او، زبان فارسی دومین زبان اسلام، زبان حوزه تمدنی ۱۴ کشور منطفه را به دشمنی نشسته اند. کمر به نابودی این میراث، این فضیلت و زبان علم و زبان بین الاقوامی بسته اند.
بایسته است در این فرصت و در روز بزرگداشت از بیهقی، این یگانگی و این درد را دریابیم که به فراموشی رفته است. یگانگی ملت، یگانگی فرهنگ، یگانگی تاریخ، یگانگی خطه، یگانگی باور و یگانگی فکر و اندیشه.
و دریابیم درد را، درد فرهنگ‌زدایی، درد تعصب و دشمنی قومی و زبانی و درد زدایش فرهنگ و میراث سترگ اسلامی و درد دشمنی با زبان بیهقی و تاریخ خراسان بزرگ را در افغانستان.
امروز بیهقی در زادگاهش سبزوار تجلیل می‌شود.
ما به عنوان همشهریان بیهقی خود را شریک این برنامه و سهم‌دار این همایش و میزبان آن می دانیم.
ابوالفضل بیهقی در پرورشگاهش افغانستان نیز هم‌چنان بزرگداشت می شد.
محافل و سمینارها در بزرگداشت بیهقی، چاپ‌های متنوع از تاریخ بیهقی، چاپ مجموعه‌ها و نشر بیش از ۵۰ مقاله در مورد بیهقی، نامگذاری بزرگترین موسسه نشراتی در افغانستان به نام بیهفی، نمودهای اندک از ان  ارجگ‌ذاری هاست.
این پاسداری رسالت دانشیان، پژوهشگران، ادیبان و افرینشگران زبان فارسی، و شما ارج گذاران بیهقی است و همه گویندگان این زبان.
چرا بیهقی را بزرگ می داریم؟
-بیهقی تاریخ خراسان بزرگ را نگاشت
-نسبت به همه مورخان، دقیق ترین تاریخ را آفرید.
-کارش روشمند است و مستند. سه منبع دارد:
چشم دیدها، شنیده‌ها از ثقات، استفاده از کتب معتبر.
در گزینش مطلب دو اصل را در نظر داشت:
راوی باید راستگو باشد، اخبار را، خرد رد نکند و شنونده بپذیرد.
-تاریخ آگاهانه نوشت. تاریخ و فرهنگ عجم را زنده کرد.
-بر اهمیت کارش آگاه بود… خود می‌گوید:
عزم من آنست که تاریخ پایه بنویسم
بنایی که گزند در آن راه نیابد
آنگونه که فردوسی گفت:
پی افکندم از نظم کاخ بلند
که از باد و باران نیابد گزند
دلیل نوشتن تاریخ را آیندگان دانند.
-فردوسی گفته بود: ترسم این نامه به ‌پایان نرسد
-بیهقی می‌گوید: توفیق اتمام (تاریخ را) از حضرت صمدیت خواهانم.
-تاریخ بیهقی را آفرید که شاهکاریست در نثر، همچون شاهنامه که شاهکاریست در نظم.
-نام گروهی از شاعران ایرانی و عرب  هزار سال قبل در تاریخ بیهقی آمده است و نزدیک به ۴۵۰ بیت شاعران.
-از نظر علم جغرافیا نیز منبعی ارزشمند است.
-بیهقی اوضاع و احوال غزنویان را با جزئیات شرح می کند. از آن جمله است:
رسم خلعت دادن و خلعت پوشیدن، بخشش به شاعران، مظالم کردن امیر، مراسم جشن مهرگان، آیین جشن سده، نکوداشت عید نوروز و …
از  آثار دیگری منسوب به بیهقی نیز یاد شده است. از آن جمله است:«مقامات بونصرمشکان» و «زینه الکتاب».
بیهقی را پاس داریم و زبان فاخر بیهقی را که تا هنوز بی بدیل است.