چهارشنبهسوری یکیاز آیینها و جشنهای حوزۀ پارسی زبانان و ایرانِ امروزی است، که از غروب آخرین سهشنبهٔ ماه حوت/اسفند، تا پساز نیمهشب آخرین چهارشنبه سال، برگزار میشود و برافروختن و پریدن از روی آتش مشخصه اصلی آن است. این جشن، نخستین جشن از مجموعه جشنها و مناسبتهای نوروزی است که با برافروختن آتش و برخی رفتارهای نمادین دیگر، بهصورت جمعی در فضای باز برگزار میگردد.
در تاریخ و فرهنگ حوزۀ پارسی زبانان و بهویژه ایران امروزی، چهارشنبهسوری یکی از جشنهای مهم و پُررنگ است که به تجدید نظر و تحول در معنا و معانی مختلف زندهگی مرتبط میشود. این روز نه تنها نمایانگرِ عمق فرهنگ ایرانی است، بلکه پیامدهای زیادی برای جوامع مختلف جهان نیز دارد. در این مقاله، به بررسی چهارشنبهسوری از منظر تاریخ، معناشناسی و اثرات اجتماعی آن خواهیم پرداخت.
تاریخچه چهارشنبهسوری:
چهارشنبهسوری، بهعنوان یکیاز روزهای مهم و باارزش در تاریخ و فرهنگ فارسیزبانان دنیا و ایران شناخته میشود. این روز از زمانهای قدیم برای تجدید نظر، پاکسازی و آمادهسازی برای سالِ جدید گرامیداشت بهعمل میآمد و تا امروز همچنان زنده نگهداشته شدهاست. آن زمان، مردم این روز را با شعلهور نمودن آتش و پرتاب چرخهای آتشین از بالای تپهها جشن میگرفتند.
معناشناسی چهارشنبهسوری:
چهارشنبهسوری از آداب، رسوم و سنتهای قدیمی است که هنوز پابرجا باقی ماندهاست. شعر خواندن و برپا کردن آتش و پریدن از فراز آن، بخشهای مهمِ این روز را شکل میدهد. آن هنگام فردیکه از روی آتش میپرد، بلند میخواند: «زردی من از تو، سرخی تو از من.
غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا، ای شبِ چهارشنبه، ای کلیه جاردهنده، بده مرادِ بنده».
این روز فُرصتی است برای بررسی گذشته، ارزیابی آینده و تجدیدِ نشاط و انگیزه.
اثرات اجتماعی چهارشنبهسوری:
از چهارشنبهسوری نه تنها در ایران، بلکه در مناطق دیگر جهان نیز گرامی داشته میشود. این روز به مردم فُرصتی میدهد تا با خانواده و دوستان خود ارتباطِ بیشتر برقرار نموده و از همدیگر حمایت کنند. همچنان، این روز میتواند اثراتِ مثبتی بر روابط اجتماعی و روحیه مردم بگذارد و آنها را بهسوی همبستهگی و تعامل بیشتر هدایت کند.
به این ترتیب، چهارشنبهسوری – واپسین چهارشنبۀ سال خورشیدی، بهعنوان یک روز مهم و پراهمیت در فرهنگ فارسی زبانانِ دنیا و ایران امروزی محسوب میگردد و همینطور یک فُرصت خوب برای تجدید نظر، ارتباطات اجتماعی بهبودیافته، ایجاد انگیزه و انرژی برای آغاز دوباره در جهت رسیدن به اهداف و رویاهای مشترک، بسیار ارزشمند و مفید است. از طرفی هم، برگزارکنندهگان و باورمندانِ این روز، چهارشنبهسوری را نمادی از روشنایی و پیروزی نور و روشنایی بر ظلمت و تاریکی و امید به آیندهی روشن میخوانند.