نویسنده: دکتر فردوس
مقدمه
قفقاز جنوبی به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خود همواره صحنه رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی بوده است. تازه‌ترین تحول مهم، امضای توافق‌های راهبردی میان آمریکا، جمهوری آذربایجان و ارمنستان است؛ توافق‌هایی با ابعاد اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیکی که می‌توانند موازنه قدرت را تغییر دهند.
۱. تغییر موازنه تسلیحاتی و انرژی
آمریکا مجوز صادرات سلاح به آذربایجان را صادر و در حوزه انرژی و زیرساخت خزر سرمایه‌گذاری می‌کند؛ اقدامی که روابط دفاعی باکو و مسکو را کاهش داده و همکاری با ترکیه، اتحادیه اروپا و اسرائیل را تقویت می‌کند.
۲. مسیر ترانزیتی TRIPP
این مسیر نسخه‌ای تعدیل‌شده از «دالان زنگزور» است که آذربایجان را از طریق ارمنستان به نخجوان متصل می‌کند و گرجستان را دور می‌زند. با حمایت آمریکا، این کریدور می‌تواند تا خزر و آسیای مرکزی امتداد یابد و نفوذ روسیه و ایران را محدود کند.
۳. تضمین امنیتی و رقابت با چین
توافق شامل تضمین‌های امنیتی برای هر دو کشور است. آمریکا با حضور امنیتی در ارمنستان، به رقابت با طرح کمربند و جاده چین وارد می‌شود و مسیر جدید را تحت مدیریت نیروهای خصوصی حمایت می‌کند.
۴. حضور بازیگران متعدد
فرانسه، روسیه، ترکیه، اسرائیل، چین، هند، ایران و اتحادیه اروپا هم‌اکنون در قفقاز نقش‌آفرین‌اند. آمریکا به این شبکه پیچیده از منافع امنیتی و اقتصادی اضافه شده است.
۵. پیامدهای ژئوپلیتیکی
این تحولات مسیر «شمال-جنوب» روسیه و ایران را مسدود و جایگاه آمریکا را تقویت می‌کند. واکنش ترکیه و دیگر بازیگران، آینده این توافق را تعیین خواهد کرد.
سخن پایانی
ورود مستقیم آمریکا به قفقاز، رقابت ژئوپلیتیکی را تشدید و مسیرهای ترانزیتی را بازتعریف می‌کند. موفقیت یا شکست این توافق به اراده واشنگتن و تعامل آن با قدرت‌های منطقه‌ای بستگی دارد؛ منطقه‌ای که بیش از هر زمان، به میدان آزمون استراتژی قدرت‌های بزرگ بدل شده است.
