نوشته: محمد لوتی

ترجمه: دکتر هجرت الله جبرئیلی

۱. تعریف مفهوم اصلی

عدم تمرکز/ تمرکز زدایی (Decentralization) مفهومی ساختاری و اجرایی است که به انتقال قدرت، مسئولیت‌ها و وظایف از سطح مرکزی دولت یا سازمان به سطوح پایین‌تر یا شاخه‌های پیرامونی اشاره دارد. این انتقال تنها محدود به مکان جغرافیایی نیست، بلکه شامل تفویض اختیارات تصمیم‌گیری، منابع مالی و وظایف اداری نیز می‌شود. در ذات خود، هدف عدم تمرکز/ تمرکز زدایی دستیابی به توزیع گسترده‌تر و متوازن‌تر قدرت است، که به سطوح فرعی اجازه می‌دهد استقلال بیشتری داشته و پاسخ‌گوی نیازهای محلی مشخص باشند.

این مفهوم فراتر از چارچوب سیاسی و اداری سنتی است و شامل نظام‌های اقتصادی، اجتماعی و فناورانه نیز می‌شود؛ به‌طوری‌که در زمینه فناوری اطلاعات، به معنای توزیع داده‌ها و کنترل در شبکه‌ای از طرف‌ها به جای تکیه بر یک نقطه مرکزی غالب است.

این فرآیند صرفاً تفکیک وظایف نیست، بلکه بازسازی عمیق روابط بین قدرت مرکزی و مقامات محلی یا افراد است، که منجر به افزایش مشارکت محلی و کارایی ارائه خدمات می‌شود؛ امری که تحول بنیادینی در برابر مدل تمرکزگرایانه، که بر تجمیع و کنترل یکپارچه تأکید دارد، ایجاد می‌کند.