قطع گسترده‌ی اینترنت در افغانستان پرسش‌های فراوانی در ذهن مردم ایجاد کرد. آنچه در ظاهر یک تصمیم امنیتی ساده به‌نظر می‌رسید، در واقع لایه‌های پنهانی دارد که در هیچ تحلیلی به آن پرداخته نشده است.

دو مسئله‌ی مهم در پسِ پرده وجود دارد:

نخست: این‌که داعش توانسته است از طریق فضای مجازی و حتی از درون صفوف تالبان دست به سربازگیری بزند. تالب‌ها از این موضوع آگاه‌اند و نگران آن هستند که اعضای ناراضی یا حاشیه‌نشین‌شان جذب داعش شوند.

دوم: این‌که از زمانی که تالبان بر شهرها مسلط شدند و جنگجویان‌شان به اینترنت و رسانه‌ها دسترسی پیدا کردند، بسیاری از باورهایی که رهبران به آنان القا کرده بودند، رنگ باخت. تالبان به افراد خود می‌گفتند که مردم کابل کافرند، اما این نیروها اکنون با چشمان خود می‌بینند که ساکنان شهر نه تنها مسلمان‌اند، بلکه در بسیاری ارزش‌ها انسانی‌تر از تالبان عمل می‌کنند. همین واقعیت باعث می‌شود صفوف تالبان دیگر آن صفوف آرمان‌گرای دیروزی نباشند و اعضا عاقلانه‌تر بیندیشند.

آن‌ها با دیدن فیلم‌ها، مستندها و تصاویر تازه دریافته‌اند که دنیای بیرون متفاوت از آن چیزی است که برایشان تصویر می‌شد. به‌یاد داریم که حتی ملا هبت‌الله چندی پیش فتوا داد که تالبان نباید از گوشی‌های هوشمند استفاده کنند، اما این هوشدار کارایی نداشت و بسیاری شبانه و پنهانی همچنان به دیدن محتواهای مختلف می‌پردازند.

در کنار این، عامل دیگری هم وجود دارد و آن رسوایی‌های اخلاقی در صفوف تالبان است؛ مواردی چون فحاشی و حتی تجاوز بر زندانیان که در شبکه‌های اجتماعی افشا شده و مشروعیت آنان را بشدت زیر سؤال برده است. تالبان از این افشاگری‌ها سخت بیمناک‌اند و قطع اینترنت برایشان راهی است تا مانع گسترش چنین روایت‌هایی شوند.

تالبان اینترنت را چون شمشیری دولبه می‌بینند: از یک‌سو ابزار تبلیغاتی و وسیله‌ای برای انتشار روایت رسمی خودشان، و از سوی دیگر خطری جدی برای انسجام و بقای‌شان. کنترل جریان اطلاعات برای آنان حیاتی است، زیرا نمی‌خواهند خبرها و تصاویر خارج از کنترل‌شان در جامعه پخش شود.

محدودسازی اینترنت همچنین از سازماندهی مدنی و سیاسی از سوی مخالفان جلوگیری می‌کند و مانع می‌شود مردم بتوانند صدای اعتراضی خود را بلند کنند. همزمانی قطع اینترنت با تحرکات امنیتی و پرواز پهپادها نیز قابل توجه است؛ تالبان ممکن است با این کار بخواهند از افشای زنده‌ی عملیات‌ها یا تحرکات خارجی جلوگیری کنند. با این حال، تسلط طالبان بر کابل‌های نوری نشان می‌دهد که ریشه‌ی اصلی این اقدام بیشتر در تصمیم داخلی و سیاسی نهفته است تا فشار بیرونی.

قطع اینترنت البته برای تالبان و شرکت‌های مخابراتی ضرر مالی دارد، چون فروش بسته‌های اینترنتی و عواید ناشی از آن کاهش می‌یابد و درآمد مالیاتی تالبان کم می‌شود. اما تالبان ترجیح می‌دهند این خسارت کوتاه‌مدت را تحمل کنند تا از خطری بزرگ‌تر یعنی فروپاشی فکری و ایدئولوژیک در صفوف‌شان جلوگیری نمایند. آنان می‌دانند که اگر نیروهایشان با دنیای واقعی آشنا شوند، دیگر حاضر نخواهند بود همچون گذشته “جنگ آرمانی” کنند.

این مسئله هم بعد سیاسی و هم بعد بین‌المللی دارد. درست در روزهای حضور نمایندگان آمریکا در افغانستان، تالبان محدودیت‌هایی تازه اعمال کرده‌اند. این هم‌زمانی تصادفی نیست. تالبان می‌خواهند به مردم نشان دهند که مستقل‌اند و به خارجی‌ها نیز پیغام دهند که کنترل مطلق در دست‌شان است.

قطع اینترنت در روزهای حضور دیپلمات‌های آمریکایی همچنین می‌تواند پوششی برای محرمانه ماندن دیدارها باشد. حالا که سخنان دونالد ترامپ درباره احتمال بازگشت آمریکا به میدان هوایی بگرام دوباره خبرساز شده است، تالبان تلاش دارند با چنین اقداماتی ثابت کنند که حتی در صورت بازگشت آمریکایی‌ها نیز قدرت مطلق باقی خواهند ماند.

در نهایت، روشن است که تالبان برای بقا در میدان سیاست و جنگ، اینترنت را بیش از آنکه یک امکان ببینند، یک تهدید می‌دانند. تهدیدی که هم می‌تواند راه نفوذ داعش به صفوف‌شان باشد، هم آگاهی‌بخش نیروهای خودشان، هم افشاگر فساد و رسوایی‌های درونی، و هم ابزار سازماندهی جامعه.

قطع اینترنت در افغانستان تنها یک تصمیم فنی یا امنیتی نیست، بلکه اقدامی چندلایه است برای حفظ انسجام داخلی، مهار افکار عمومی، و تضمین بقای حاکمیت تالبان حتی اگر به بهای خسارت مالی و نارضایتی مردم تمام شود.