سیلابها یکیاز مهمترین و بزرگترین آفتهای طبیعی هستند که هرساله خسارات جانی و مالی گستردهای در سراسر جهان بهبار میآورند. افغانستان نیز بهدلیل موقعیتِ جغرافیایی و تغییرات آب و هوایی از این قاعده مستثنا نیست. سیلابها در این کشور، بهویژه در فصلهای بارانی، بهوقوع میپیوندند و تأثیرات مخربی بر جوامع محلی، زیرساختها و منابع طبیعی میگذارند. فقدان زیرساختهای مناسب، مدیریت ضعیف منابع طبیعی و عدم وجود سیستمهای هشدار زودهنگام از عواملی هستند که بهشدتِ این خسارات میافزایند. با توجه به این وضعیت، اتخاذ راهکارهای موثر برای پیشگیری از سیلابها و کاهش خسارات ناشی از آنها در افغانستان از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این راستا، مجموعهای از اقدامات و راهکارهای پیشگیرانه میتواند نقشی حیاتی در حفظِ جان و مال مردم و همچنین توسعه پایدار کشور ایفا کند.
برای پیشگیری از سیلابها در افغانستان و کاهش خسارات مالی و تلفاتی جانی، میتوان به چندین راهکار و اقدامات پیشگیرانه اشاره کرد:
ساخت و بهبود زیرساختها:
سدها و بندها: احداث و بهسازی سدها و بندهای ذخیره آب میتواند از جریان شدید آب در هنگام بارندهگیهای سنگین جلوگیری کند.
کانالها و نهرها: ساخت و نگهداری کانالها و نهرهای انحرافی برای هدایت آبهای سطحی بهمناطق امن یا مناطق نیازمند آب.
شبکههای فاضلاب: توسعه شبکههای فاضلاب شهری که بتوانند حَجم زیاد آب را در مواقع بارندهگی بهخوبی مدیریت کنند.
مدیریت منابع طبیعی:
جنگلکاری و حفظ پوشش گیاهی: کاشت درختان و حفظ جنگلها میتواند مانع از فرسایش خاک و کاهش سرعت جریان آب شود.
کنترل چرای دام: مدیریت چرای دامها برای جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی.
آموزش و آگاهیرسانی:
آموزش عمومی: اطلاعرسانی به مردم درباره روشهای پیشگیری و مواجهه با سیلابها.
آموزش کشاورزان: آموزش کشاورزان برای بهرهگیری از روشهای کشت مقاوم به سیلاب و استفاده بهینه از منابع آب.
سیستمهای هشدار زودهنگام:
نصب تجهیزات هواشناسی: ایجاد ایستگاههای هواشناسی و سیستمهای هشدار زودهنگام برای پیشبینی بارندهگیها و سیلابها.
نرمافزارهای اطلاعرسانی: استفاده از فنآوریهای نوین و نرمافزارهای موبایل برای اطلاعرسانی سریع به مردم.
عوامل خسارات مالی و تلفاتی جانی:
زیرساختهای ضعیف و ناکافی: یکی از عمده ترین مشکلات افغانستان نبود زیر ساخت های کافی است و یا زیر ساخت های ایجاد شده ضعیف و نا کار آمد است.
نبود سدها و بندهای مقاوم: عدم وجود سدها و بندهای کافی و مقاوم به سیلابها.
عدمِ نگهداری مناسب از زیرساختها: خرابی و ضعف زیرساختها مانند جادهها، پلها و ساختمانها که موجب افزایش خسارات میشود.
مدیریت ضعیف منابع طبیعی: حکومت های افغانستان در خصوص مدیریت منابع طبیعی سرمایه گذاری لازم نکرده اند و از این مهم به سادگی عبور کرده اند.
تخریب جنگلها و مراتع: تخریب جنگلها و مراتع که باعث افزایش فرسایش خاک و سرعت جریان آب میشود.
چرای بیرویه دامها: چرای بیرویه دامها که منجر به تخریب پوشش گیاهی و افزایش احتمال سیلاب میشود.
نبود سیستمهای هشدار زودهنگام:
عدم وجود تجهیزات پیشبینی: نبود تجهیزات و فنآوریهای پیشبینی هواشناسی و سیستمهای هشدار زودهنگام.
نَقص در اطلاعرسانی: عدم اطلاعرسانی به موقع و مناسب به مردم در خصوص خطرات قریبالوقوع.
ساختمانهای غیر استاندارد:
ساختمانهای ضعیف و غیراستاندارد: ساختوسازهای غیرمقاوم به سیلاب و عدمِ رعایت استانداردهای مهندسی.
نتیجهگیری: با توجه به این موارد، اجرای یک برنامه جامع برای پیشگیری از سیلابها و کاهش خسارات ناشی از آنها در افغانستان ضروری است و همینگونه، مدیریت صحیح منابع طبیعی، زیرساختها، حفظ و احیای پوشش گیاهی با اجرای راهکارهای فوق، بهطور جدی در دستور کار قرار گیرند تا مردم بهطور موثرتری با چالشهای ناشی از سیلابها مقابله نموده و زمینهای برای توسعه پایدار و حفظ محیط زیست و زندگی شهروندان را فراهم کند.
